Dünyada uranyum ya cevherden ya da deniz suyundan elde ediliyor. 2010 yılında Van Gölü'ndeki kirliliği araştırmak için yapılan araştırmalarda, göl suyunda yüksek oranda çözünmüş halde uranyuma rastlandığı kamuoyuna açıklanmıştı. Türkiye'nin 2023 hedefinde Van Gölü'ndeki uranyum, kilit rol alabilir.
Hesaplamalara göre, Van Gölü suyunda çözünmüş halde 50 bin ton civarında uranyum bulundu. Gölden uranyum çekildikçe göl tabanındaki uranyumun çözülmeye devam etmesi ile bu miktarın daha da artacağı söyleniyor. Bu da Türkiye’ye büyük bir ekonomik getiri olabilir.
Van Gölü'ndeki uranyumun zenginleştirme aşamasında çevreye tonlarca radyoaktif maddenin atılması söz konusu değil. Ayrıca Van Gölü'ndeki uranyumun kullanılması halinde bitmemekte, su tekrar dengeye varıncaya kadar gölün tabanındaki uranyum cevherlerinden uranyum çözülmeye devam ediyor. Dolayısıyla bitmez bir kaynak gibi. Van Gölü'ndeki uranyum Allah'ın Türkiye’ye bir lütfudur. Allah'ın bu lütfuna karşın, bu uranyumu nükleer santrallerde kullanarak elde edilecek enerjiyle kimya sanayi gibi büyük sanayi kuruluşlarının kurulmasını sağlamakla müreffeh bir ülke elde edilebilir.
Uranyum enstitüsü kurulmalı
Van Gölü suyundaki uranyumun zenginleştirilmesi konusundaki çalışmaların teşvik edilmesi gerekiyor. Bu konuda Türkiye’deki Ar-Ge kuruluşları arasında başı çeken TÜBİTAK ve Devlet Planlama Teşkilatı gibi kurumların araştırmalarında Van Gölü'nü öncelikli alan olarak seçmesi gerekir. Hatta Türkiye'de Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü gibi Uranyum Enstitüsü’nün kurulması da büyük önem taşıyor.
Fırat Üniversitesi (FÜ) Fen Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Yaman, Van Gölü'ndeki uranyumun zenginleştirilmesi için yetkili kuruluşlara proje sundu fakat kabul edilme aşaması sonuçlanmadı.
Türkiye'nin 50 yıllık uranyum ihtiyacını karşılıyor
Maden Tetkik Arama (MTA) Türkiye'nin karadaki toplam uranyum miktarının 9 bin ton olduğunu tahmin ediyor. Yozgat Sorgun'da da ilk uranyum araması başladı. Ancak henüz Türkiye'de uranyum madeni tespit edilerek çıkartılmadı. 5 bin megawatt bir santral için yılda bin ton uranyuma ihtiyaç var. Uranyumun kilogramı 220 dolara kadar çıkıyor. Ancak ortalama 150 dolardan bile hesaplansa Van Gölü'nde bulunan 50 bin tonluk rezerv 7,5 milyar dolar ediyor.
Uranyum nerelerde kullanılır?
Zenginleştirilmiş uranyum, hem sivil amaçla elektrik üretimi için kullanılan reaktörler hem de askeri amaçlı nükleer silahlar ve harp başlıkları için kullanılan, kilit önemi haiz bir yakıttır. Zenginleştirilmiş uranyum ile kurulan nükleer enerji santrallerinde günümüz elektrik ihtiyacının yaklaşık %17’sini karşılamaktadır. Bazı ülkeler enerjilerinin büyük bir kısmını nükleer santrallerden üretmektedir. Örneğin Fransa Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı verilerine göre elektrik enerjisinin %75’ini nükleer enerjiden sağlamaktadır. Amerika ise enerjisinin %15’ini buradan karşılamakta fakat bazı bölgelerinde santraller daha yoğun biçimde enerji üretimi yapmaktadır. Dünya çapında 400’den fazla nükleer santral bulunmakta ve bunların 100’den fazlası sadece Amerika’da yer almaktadır. Japonya 1970'lerden beri deniz suyundan uranyum üretiyor.