Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Öğretim Görevlisi Murat Oto’nun, uluslararası geçerliliği olan Dergi Park’ta bilimsel makalesi yayımlandı. Deniz ve Yaşam Bilimleri ana başlığında, “Marka değer olarak “Van Balığı” bilimsel ve kültürel bir sorun “İnci kefali” isimli bir makale yayınladı. 

Van Balığı’nın endemik bir tür olduğuna dikkat çeken Oto makalesinde bir kesit şöyle:  “Şehirlerarasındaki marka üretme konusunda yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Yöre ile özdeşleşmiş ürün/ürünler coğrafik işaret alarak yörenin tanıtımında önemli bir unsur halini almaktadır. Van balığı, yoğun sodalı Van Gölünde yaşamını sürdürebilecek özelliklere sahip, endemik bir türdür. Üreme göçü sırasında meydana gelen görüntüler yerli ve yabancı turistlerin ve medyanın ilgiyle takip ettiği bir görsel şölen olarak dikkat çekmektedir. Ancak bu endemik türün ilgi odağı olma sürecinde “Van balığı” yerine “İnci kefali” adlandırılmasının öne çıkarıldığı görülmektedir. Bilimsel ve kültürel dayanağı olmayan bu adlandırma, Van halkı arasında kullanılan bir isim haline gelmese de, ülke genelinde kabul görmüştür. Van balığı, bilimsel literatürde farklı bilimsel çalışmalarla ilk kez bin sekizyüzlü yılların başlarında sazangillerin bir üyesi olarak tanımlanmıştır. Bu tanımlama konusunda gerek Türkçe gerekse yabancı literatürde günümüze kadar herhangi bir tartışma bulunmamaktadır. Bu çalışmayla, Van Gölü’nde yaşayan endemik bir balık olan ve sazangillerin üyesi olduğu bilimsel bir gerçek olarak ortada duran bu türe, bilimsel etikten uzak bir biçimde kefal deme ısrarından vazgeçilmesi gerekliliği, gerekçeleriyle ele alınmış; yabancı literatürde “Van Fish”, Türkçe literatür ve güncel kullanımda ise “Van balığı” olarak adlandırılmasının en doğru yaklaşım olacağı akademik düzeyde ortaya konulmaya çalışılmıştır.” 

Bilimsel olarak İnci kefali adlandırması sorunu 

“Van balığı, bilimsel literatürde ilk kez 1811 yılında Chalcalburnus tarichi (Pallas inci balıkları) olarak adlandırılmışsa da 1814 yılında Alburnus tarichi (Güldenstädt) olarak adlandırılmış ve günümüzde de bu adlandırma kabul görmüştür. Her iki adlandırma da bu balığın sazangillerin bir üyesi olduğunu ifade etmektedir. Van Balığı, Cyprinidae (Sazansılar, Sazangiller)  familyasında olduğu için, Mugilidae familyasında olan kefaller ile hiçbir alakası yoktur. Ancak tüm bu bilgilere rağmen Van balığı son yıllarda anlaşılamayan bir biçimde “İnci kefali” olarak adlandırılmaktadır. İnci kefali adlandırmasının ne zaman ve kim tarafından ortaya atıldığı tam olarak bilinmemekle beraber günümüzde bu konuda çalışmalar yapan bazı bilim insanlarının bu yanlışı neden ısrarla sürdürdüklerinin de ikna edici bir açıklaması bulunmamaktadır. Bu durum ise gerek bilimsel gerekse kültürel anlamda başka ciddi sorunlara da kaynaklık etmektedir.”

Bir balık onlarca farklı ad 

“Yerel ve ulusal kaynaklarda, Van balığı, İnci kefali, Van Gölü inci kefali balığı, Van Gölü balığı, Erciş İnci kefali balığı, Erciş incisi, Van kefali, Van kalyozu, Darekh gibi farklı sinonimler kullanılmaktadır.”

İnci kefali ismi Van’ın marka değerini ifade etmiyor

“Van balığı adlandırması dışındaki adlandırmaların Van’ın yerel bir marka değerini ifade etmediği ortadadır. Türkçe literatür ve güncel kullanımda da “Van balığı” olarak adlandırması gerekmektedir. Van adıyla özdeş bir marka değerin “İnci Kefali” gibi bilimsel ve kültürel dayanağı olmayan kimliksiz bir ifade ile anılmasının ne yöre ne de ülkemiz tanıtımına bir getirisi yoktur. Van’ın yerel marka değerlerinin tümünde, Van Gölü (Van Lake), Van kedisi (Van cat), Van kahvaltısı (Van breakfast), Van otlu peyniri (Van herby cheese) şeklinde kullanım varken, Van Gölü havzasının endemik bir türü olan bu balığın da Van adı ile anılmasının Van’ın başka bir marka değerleri olarak yöre tanıtımı ve ekonomisine pozitif yönde katkı sağlayacağı ortadadır.”

İnci kefali halk arasında kabul görmedi

“Konu, yöredeki sosyolojik bakış açısı yönüyle değerlendirildiğinde de, İnci kefali adlandırmasının Van halkı nezdinde bir karşılığı bulunmamaktadır. Bunun en büyük ispatı, uzun yıllardır süren bu dayatmaya rağmen, halk arasında bu balığın adının geçmişte ve günümüzde “Van balığı” olarak kullanılmakta olduğudur. “İnci kefali” ifadesi halk arasında kabul görmemiştir ve görmeyecektir. Kürtçe’de ise Masiye Vane denmektedir. İnci kefali adlandırmasını dayatan ve bu iddialara sahip çıkanlar da bilerek ya da bilmeyerek bu temelsiz, bilimsel ve kültürel yanlışın içerisinde yer almaktadır. Van balığı-Van fish olarak adlandırmanın diğer önemli bir yararı ise yukarıda değinilen adlandırma kaosunun bitirilmesinde de tek çözüm olacağıdır. “İnci kefali” ifadesinin gerek güncel kullanımdan, gerekse bilimsel literatürden zaman içinde ayıklanması bilimsel ve kültürel bir zorunluluktur ve “Van balığı” ifadesinin tek isim olarak kullanılması, hem isim karmaşasını önleyecek, hem de bilimsel ve kültürel bilgi kirliliğini engellemiş olacaktır. Aynı şekilde bu konuda ileride de bilimsel düzeyde yapılacak çalışmalarda karışıklığı önleyecek, bilimsel kalitenin artmasını sağlayacaktır. Van balığının tanınması sürecinde önemli çalışmalar yapan bilim insanlarının, aynı çabayı türün bilimsel olarak doğru adlandırması yönünde de göstermeleri gerekmektedir. Bunun yanında Van’ın marka değer üretme mücadelesine kayıtsız kalmayıp destek verecek bir tutum sergilemeleri de kendileri açısından daha doğru bir yaklaşım olacaktır.”

Makalenin tamamına https://dergipark.org.tr/en/pub/marlife linkinden ulaşılabiliyor.

Yorum Ekle

Yorum yazma kurallarını okudum ve kabul ediyorum GÖNDER

×

Kullanıcı Sözleşmesi

"Üye/Üyeler suç teşkil edecek, yasal açıdan takip gerektirecek, yasaların ya da uluslararası anlaşmaların ihlali sonucunu doğuran ya da böyle durumları teşvik eden, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik ya da ahlaka aykırı, toplumca genel kabul görmüş kurallara aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde hiçbir İçeriği Site’de paylaşamaz. Bu tür içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk münhasıran, içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir. Memleketim Van - Van haber - Van haberleri, Üye/Üyeler tarafından paylaşılan içerikler arasından uygun görmediklerini herhangi bir gerekçe belirtmeksizin Site’de yayınlamama veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. Memleketim Van - Van haber - Van haberleri, başta yukarıda sayılan hususlar olmak üzere emredici kanun hükümlerine aykırılık gerekçesi ile her türlü adli makam tarafından başlatılan soruşturma kapsamında kendisinden Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 332.maddesi doğrultusunda istenilen Üye/Üyeler’e ait kişisel bilgileri paylaşabileceğini beyan eder. "