“Eski Van evlerinde kadının ön planda olduğu bir mimari yapı var. Kaynana, gelin veya eş. Çok büyük rolü olan evin en büyük hanımı, mutlak suretle misafire hoş geldin demeli. Söylemediğinde sanki misafiri istemiyor anlamı çıkar. Kadının ev içindeki ağırlığı erkekten daha fazladır. Erkeği etkileyen evin hanımıdır. Haremlik selamlık ilişkisi yoktur.” Bu sözlerin sahibi Geleneksel Van Evleri isimli kitap çıkaran YYÜ Öğretim Üyesi Dr. Şahabettin Öztürk.
“Geleneksel Van evleri kadınlara göre dizayn edilmiştir” diyen Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Şahabettin Öztürk, geleneksel Van evlerinin proje yürütücülüğünü yapıyor. Çevre ve Kültürel Değerleri Koruma ve Tanıtma (ÇEKÜL) Vakfı Bölge Koordinatörü de olan Öztürk, eski Van evlerinde kadının ön planda olduğunu söyledi.
Kehriz önünde sohbet
Dr. Öztürk, kadın boyutuna dikkat çekti: “Evler kehrizlerin yönü olan doğudan batıya doğru yapılır. Kadınlar kehrizbaşında sohbet eder. Evin hanımı, çocuklar, aile ev ile bahçe arasında hayat denilen alanda yaşar. Bahçede bostan kültürü vardır, ardından meyve ağaçları gelir.”
25 yıldır Van evlerini araştırıyor
1993’ten buyana eski Van evleri ile ilgili araştırmalar yapan Öztürk’ün, tespit ettiği 36 Van evi de yıkıldı. Öztürk, “Geleneksel Van evleri, Konya ve Karaman mimarisi ile örtüşüyor. Büyük Selçuklu’lardan kalma İran İsfahan, Şiraz, Taşhan kentlerindeki kültürün buraya yansıması diye düşünüyorum” diyor.
Eski Van şehri yıkıldıktan sonra şu an ki merkez yerleşimdeki eski Van evleri bahçeli oldu.